Arnon Grunberg

Maand van de filosofie, 2005. Marek van der Jagt, het alter ego van Grunberg, is aan de beurt. Hij vindt een, voor mij, obscure filosoof en schrijft er een essay over. 23 was de goede man toen hij zelfmoord pleegde. Ik heb dit moeten opzoeken, halverwege het lezen van dit essay twijfelde ik zelfs aan zijn bestaan. Als een goed filosoof betaamt komen er flinke vraagstukken op tafel. Het verschil tussen man en vrouw, het bestaan van de joden.

Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat ik het niet heb begrepen. Ik heb mijn best gedaan, alle 96 bladzijden van begin tot eind gelezen, de woorden tot me genomen, maar niet begrepen. Daar baal ik best van, stiekem pretendeer ik best wel slim te zijn, kan ik dus moeilijk accepteren dat ik het niet begrijp. Maar ik ben ook ouder, wijzer en kan beter relativeren. Je kunt niet overal over meepraten, je kunt niet alles weten en dus ook: je kunt niet altijd alles begrijpen. Dan kun je een tweede poging doen, dan kun je meer achtergrondinformatie tot je nemen en alsnog het essay een nieuwe kans geven, maar je kunt ook gewoon verder gaan met je leven en accepteren dat het nooit zal gebeuren.

Dat is best jammer, want de drie titels van Van der Jagt die ik las (alles dus) vond ik goed, de moeite waard, tot discussie oproepend, bij het betere werk van Grunberg. Nu kom ik niet verder dan een aantal mooie zinnen, een aantal nieuwe gedachten. Deze vierde en laatste titel was voor mij dus geen topper. Er zal er geen meer bijkomen, op bladzijde 95 lezen we: ‘Dit is het laatste boek waarop de naam Marek van der Jagt zal prijken. Hij heeft geen functie meer, en daarmee ook geen identiteit. Hij moet doen wat ik nog niet kan: sterven.’ Een achteloze mededeling aan het eind van het boek.

Citaat: “De romanschrijver creëert een mythe waarmee de lezer zich zou moeten kunnen identificeren. Dat zal soms meer, soms minder moeite van de lezer kosten. Identificatie betekent hier niets anders dan empathie, dat wil zeggen de mogelijkheid om je voor te stellen dat jij de ander bent. Zowel de goede als slechte romans bestaan dankzij deze empathie. Overigens denk ik niet dat de empathie van de lezer ertoe zal bijdragen dat hij empatischer mens wordt. De opvoedende functie van de roman is ook een mythe.” (p.37)… (mais)

Just a little book, but plenty to talk. I read this one in the bus on my way to Spain. The students laughed at me, as I fell asleep at some point with the book on me, they saw the front page, a naked lady seen from the back. The hardly visible nipple, she's half turned, caused a bit of a stir amongst them.

It was hardly an investment. In the 'boekenweek' this essay was a bargain. Van der Jagt lives in Vienna, though not everybody is convinced that he is who he claims to be. He wrote a novel, his second novel is due to appear. Many critics thought they recognised Arnon Grunberg in him. Only yesterday, I read an article in the paper that there was proof of their hypothesis. According to a group of Italian mathematicians, Van der Jagt is Grunberg. Apparently, the structure of his words can be analysed by foreigners, although they cannot speak the language. Allow me to remain sceptical.

Whatever the case, I enjoyed reading this book. Van der Jagt does a lot of self analysis in this essay, his search for love, or better sex, turns out to be a quest for power. He decides to treat his father as a guinea pig. He wants to have absolute control over everyone in his life. He wants to rule their lives. He has a few relationships, though the importance of them is clear when he doesn't even name them. An initial or a profession is how he describes them. He is a born adulterer. Throughout the essay, it becomes clearer what a psychopath he is. It makes for interesting reading and funny statements. The idea that a large penis is there to clear out the womb from other semen, is an original one (at least for me). I enjoyed reading this book.

One of my students read it on the way home from Spain. She was shocked. By that time several were lining up for the little book. The only one who finished it still occasionally mentions the name of the author. I shan't tell you exactly her idea what she wants to do, should she meet him. Some others read a page at random. How they managed to select page 32 remains another question. The statement: "Survival means the destruction of the opponent. In this vagina, this black hole, in this lovely hell there is no room for the both of us." The reaction of 17-year-old girls wasn't surprising. Perhaps when they grow up they see a deeper truth instead of just some vulgar language. Perhaps not. However, isn't that the force of literature?… (mais)

Omdat Grunberg een tijdje dit pseudoniem gebruikte, kon het dat hij twee keer een debutantenprijs won. Toch waren er al snel geleerden die doorhadden dat hij achter deze schuilnaam moest zitten. Uiteindelijk gaf hij het toe. Al had hij voor experts al dermate veel hints gegeven dat achteraf iedereen beweerde het meteen al begrepen te hebben.

Dit is het derde boek dat ik lees van ‘van der Jagt’. En op de een of andere manier kan ik niet aan de indruk ontkomen dat Grunberg dit pseudoniem heeft bedacht om alle verknipte seksuele fantasieën zich af te kunnen schrijven. Dit bleek overduidelijk in Monogaam, maar zeker ook weer in dit boek. Er zit ook duidelijk een provocatie in verwerkt. Want Francois, hoofdpersoon uit dit boek, heeft een zo overduidelijke fascinatie voor zijn moeder, dat Oedipuscomplex een onderschatting lijkt.

En omdat vader nooit in beeld is, reist kleine Francois, die langzaam groter wordt, met moeders van plaats naar plaats, vluchtend voor het verleden, op weg naar, ja wat eigenlijk? Van Heidelberg naar Baden Baden, via Straatsburg naar Goslar en diverse plekken kort tussendoor. Tot slot Stuttgart en Gstaad, zoals de titel van het boek al aangaf. Moeders werkt meestal als kamermeisje, Francois moet mee. Zelfs nadat hij volwassen is geworden, kan hij niet anders dan meegaan. De band met zijn Mathilde is zo sterk, hij heeft geen keus.

Zij moet hem alleen opvoeden, werkt daarvoor hard, maar steelt ook veel, van hotelgasten en winkels, het lijkt een verslaving. Goedpraten kan ze het, ze hebben het niet breed, maar de kick van het jatten lijkt minstens zo belangrijk. Dat Francois verknipt raakt, is niet meer dan logisch. Zijn beeld van de mensheid is gekleurd, hij heeft geen idee hoe het er in ‘de echte wereld’ aan toegaat. Zodra er ook maar iets mis gaat, neemt Mathilde hem weer mee naar een andere plek. Hij doet zich voor als tandarts, komt daar zelfs lang mee weg.

In Gstaad loopt het echt uit de hand. Francois wordt al snel een onmisbare kracht in het mondaine oord. Van skileraar werkt hij zich op tot sommelier, een functie waarin hij veel meer moet adviseren dan welke wijn bij welk gerecht past. Maar uiteindelijk gaat het mis. Zozeer mis, dat vluchten – een natuurlijk instinct - eigenlijk geen zin meer heeft. En de conclusie wordt mooi samengevat in de allerlaatste zin: ‘Niemand heeft recht op de waarheid.’

Van der Jagt bestaat niet meer. Hij heeft in totaal vijf boeken uitgebracht onder deze naam. Beide romans heb ik ondertussen gelezen. Het zijn zeker geen slechte boeken. Maar was ik bij de boekenweeknovelle ‘Monogaam’ nog geamuseerd door de afwijkende gedachtegang van de hoofdpersoon, in ‘Gstaad 95-98’ vind ik het gewoon irritant. Niet elke slechterik in de literatuur hoeft levend te worden, begrepen te worden, maar de absurde draai die Francois maakt, kan en wil ik niet volgen. Sterker nog, ik stoor me er aan. Misschien is dat juist wel de bedoeling van Grunberg. Misschien is dat juist de reden dat hij dit soort absurde karakters juist in boeken van zijn alter ego verstopt, niet in zijn eigen romans. Al moet ik zeggen, dat ook daar de vreemdste seksuele afwijkingen als normaal worden gepresenteerd.

Citaat: “Ik keek zo goed als ik kon. Het vlees was roze als altijd. En daar waar het de kleur had van rauw koeienvlees, had het ook deze ochtend die kleur. ‘Maak me open,’ zei ze. (...) Ze pakte mijn rechterhand en duwde die naar binnen.” (blz. 99)… (mais)

Ooit las ik een boekenweekessay getiteld ‘Monogaam’. Erg interessant. Niet dat ik er zo weg van was, maar het was wel een boekje dat aanleiding gaf tot discussie met andere lezers, wat voor mij een goed teken is. Pas later werd bekend dat Van der Jagt een pseudoniem was van Arnon Grunberg. Hij won op deze manier twee keer een debutantenprijs. Of dat eerlijk was of niet, dat moet hij zelf maar bepalen.

Dit boek, goed voor een prijs dus, stond daarna te wachten in mijn boekenkast. Eindelijk las ik het. Net als bij andere boeken van Grunberg leest het verhaal lekker vlot. Dat hoeft niet altijd een pre te zijn, maar het helpt wel. Het verhaal zelf stelt eigenlijk minder voor. Sterker nog, ik denk dat ik dit boek met de helft van de bladzijden ook nog had begrepen.

Centraal thema is de zoektocht van de schrijver naar een ‘amor fou’. Het wordt een obsessie voor hem, zeker na zijn ontmoeting met 2 Luxemburgse meisjes. Een bibliothecaresse volgt, zij ontmaagdt hem. Zijn obsessie verdwijnt niet. Ondertussen bepaalt het leven van zijn moeder, die er vele minnaars op na houdt, het gezinsleven. Aan het eind denkt hij overigens wel zijn ‘amor fou’ gevonden.

Van der Jagt bestaat ondertussen nu niet meer, Grunberg schrijft weer alleen maar onder zijn eigen naam. Een andere roman staat nog op zijn naam. Misschien moet ik die ook maar lezen om een goed oordeel te kunnen vormen over de kortstondige carrière van Van der Jagt.… (mais)