Mooi inkijkje in het sociale leven van internationale rubbermij eind jaren '20 vorige eeuw. Geldt volgens mij nog steeds voor grote internationals. Opvallend: de manier waarop met inlanders wordt omgegaan, respectloos lijkt mij, de baantjesjagerij, het verlies van morele waarden bij de rubbermij-kliek bij het toenemen van de welvaart, het gokken met aandelen na wegvallen van de rubbertantièmes - te vergelijken met de internethausse in de jaren '90 ( )

Het boek Rubber beschrijft het leven van de rubberplanters in de jaren '20 van de 20e eeuw, in Noord-Sumatra. Het zijn bonkige Hollanders die hier - met hulp van contractarbeiders uit Java en China - het oerwoud kappen en rubberplantages aanleggen. Met het stijgen van de rubberprijzen neemt de welvaart toe (althans, voor de Hollanders), komen er steeds meer vrouwen over uit Holland, wordt het uitgaansleven steeds decadenter, tot, met de krach van de beurzen in New York de prijzen weer instorten en velen berooid naar Europa terugkeren.

Sterk aan dit boek zijn de beeldende beschrijvingen van de woeste, vreemde natuur. Dit begint al tijdens de allereerste scene als we met John van Laer, één van de hoofdpersonen uit het boek, de hoofdweg langs de kust verlaten en langs steeds smallere weggetjes door het oerwoud rijden, tot we uitkomen bij een open plek waar de grote woudreuzen die afgebrand zijn om plaats te maken voor een nieuwe plantage nog nasmeulen. Ook sterk zijn de beschrijvingen van de intense eenzaamheid van de planters en de enorme verveling waar de plantersvrouwen mee te kampen hebben, vooral in de eerste jaren.

Omdat dit een boek is uit een andere tijd, geschreven door een Nederlandse vrouw die opgegroeid is in Indië, waren sommige aspecten van het boek voor mij lastig te plaatsen. Bijvoorbeeld, wat wil zij zeggen over de relatie tussen de Hollandse kolonisten en de contractarbeiders? De schrijfster geeft namelijk wel aandacht aan de andere bewoners van de plantages: de arbeiders, de bedienden, de winkeleigenaren. Soms zelfs is een kleine scene beschreven vanuit een bediende. Maar daarin wordt de bediende vooral als mysterieus, oosters, anders neergezet. Er is sprake van wederzijds geweld, onrechtvaardige arbeidsomstandigheden enerzijds, onverwacht geweld en de moord op planters anderzijds, maar ik kon er niet uit opmaken of de schrijfster nu duidelijk stelling neemt voor de ene of de andere partij. Was het benoemen van de wreedheid tegen de koelies al revolutionair genoeg? Was dat indertijd schokkend of gewoon en acceptabel?

Naarmate het boek vordert en de planters rijker en decadenter worden nam voor mij de kracht van het boek af. Het ontwikkelde zich tot een soap vol met intrigerende vrouwen die elkaar het licht in de ogen niet gunnen, van de ene naar de andere party hollen. In het boek zie je dit ook terug door de grote sprongen in de tijd tussen de verschillende scenes en het toenemende gebruik van puntjes tussen zinnen (" En hier was telkens, voor haar, even een kleine teleurstelling....Een verwachting, die niet vervuld werd .... Wat wachtte ze daar? .... Een paar woorden over Ravinsky?.... Wat hij deed, waar hij was?....") Toch voelde ik mij, met de hoofdpersonen Frank en Marianne Versteegh een klein beetje weemoedig, toen wij Sumatra per schip verlieten, terug naar Europa.... ( )