Titelverklaring
De moeder van Duveke verzamelt kleine zwaantjes. Ze heeft er een rijtje van op de vensterbank staan. Als Duveke ermee speelt, laat ze de enige zwarte in duizenden stukjes kapot vallen. Ze gaat naar haar broer Olivier voor hulp die haar troost en helpt met opruimen. Hij zegt haar niets tegen mama te zegge, ze komt er toch niet achter. Als mama er toch naar vraagt zegt Duveke dat ze het niet gedaan heeft. Ook Olivier zegt dit in eerste instantie maar biecht even later op dat hij het per ongeluk heeft gedaan. Olivier maakt duidelijk aan zijn zusje dat hij altijd voor haar zal zorgen. Hij begrijpt haar het best en hij zal haar beschermen.
In dit verhaal is Rifka het zwarte zwaantje. Anders dan alle anderen. Met een plan dat niet kon mislukken, maar toch mislukt. Duveke vermoord haar met een mes. Of het per ongeluk is of niet, wordt niet duidelijk. Olivier wordt verdacht van de moord. Zal hij weer in de bres springen voor zijn zusje? Daarom heet dit boek Zwarte zwaan.

Gelaagdheid/openheid
Door de drie verschillende delen kijk je door de ogen van drie verschillende mensen naar de gebeurtenissen. Dit maakt de belevenis van het verhaal nog intenser. Door het deel ‘tijdens’ als laatste te vertellen blijf je als lezer nieuwsgierig en ‘zoekende’ naar wat er gebeurd kan zijn. Daarnaast wordt het einde niet helemaal verteld waardoor je zelf nog kunt nadenken over wat er nou echt gebeurde.

Voorspelbaarheid
Ik vond het boek niet voorspelbaar. Door de structuur (voor, tijdens, na) en de wisselende perspectieven (ik, hij, jij) wordt de spanning knap opgebouwd met een krachtige, directe stijl en rake dialogen.

Plot
Het zoeken naar de waarheid en de aanwezigheid van leugens zijn samen het thema van dit boek. Rifka is een eenzaam meisje die haar verdriet lijkt te verhullen met haar houding. Zij is de King, het beste en slimste meisje uit het dorp. Ze bedenkt een enorme list om alle aandacht op haar gevestigd te krijgen en trekt Duveke hierin mee. Ook zij moet liegen tegen haar ouders, haar broer en anderen. Ze wordt meegenomen in de leugen van Rifka.

Personages
De hoofdpersonages zijn verrassend levensecht: gedrag, gevoelens, houding en onderliggende dynamiek bewijzen dat de auteur zich bijzonder goed kan inleven in de gedachte- en belevingswereld van kinderen.

Rifka is een meisje dat niet graag thuis is. Haar ouders hebben weinig aandacht voor haar. Rifka heeft daardoor ideeën ontwikkeld waarmee ze aandacht kan trekken. Haar eigen begrafenis zou daarvan toch wel het toppunt zijn. En hoe zal iedereen reageren als ze weer terug is? Ze gebruikt Duveke en doet net of ze haar beste vriendin is, terwijl ze haar eigenlijk maar een dom meisje vindt. Rifka is verliefd op Olivier en is erg jaloers als hij een anders meisje zoent. Rifka vindt zichzelf het slimste en mooiste meisje van de wereld.

Duveke is een rustig en lief meisje. Haar beste vriendin is Rifka maar ze komt er na verloop van tijd achter dat Rifka geen echte vriendin is. Duveke heeft soms last van Het Gevoel dat haar heel angstig maakt en de enige die haar dan kan helpen is haar broer Olivier.

Olivier is een lieve jongen met een enorm verantwoordelijkheidsgevoel voor zijn zusje. Hij neemt het altijd voor haar op en weet dat hij de enige is die haar kan helpen als ze 'het gevoel' weer krijgt. Naast de zorg voor zijn zusje is hij ook een gewone tiener die grappen maakt met zijn vrienden, af en toe eens spijbelt en interesse heeft in meisjes.

Tijd
Van het begin tot het einde van het boek gaan er ongeveer vier weken voorbij. Een tijdje voorbereiding van Rifka en Duveke en ongeveer anderhalve week vanaf Rifka's verdwijning tot aan haar dood en haar begrafenis.

Ruimte
Het verhaal speelt zich af in het dorp waar Rifka en Duveke wonen. Het speelt zich af op school, bij Duveke thuis en bij de Paarse plas. Het oude huis van Mori dient als schuilplaats voor Rifka.

Interne logica


Structurele tekortkomingen
Geen

Genre
Realistisch, hier en nu

Motieven (terugkerende elementen)
Vriendschap en verraad
Rifka en Duveke zijn beste vriendinnen, maar Rifka weet dat het nep is, Duveke denkt dat het echt is. Duveke moet allerlei opdrachten uitvoeren van Rifka. Dit doet zij niet altijd waardoor ze Rifka en haar plan in de steek laat. Tegelijkertijd laat Rifka de vriendschap tussen haar en Duveke ook in de steek.

Eenzaamheid
Rifka is een eenzaam meisje die alles doet om aandacht te trekken

Literatuur of lectuur
Door de mooie opbouw van het boek, de prettige schrijfstijl, de gelaagdheid en de manier waarop het boek je na het lezen van de laatste pagina niet helemaal loslaat, vind ik dit boek onder het kopje literatuur passen.

 
Leesniveau

Ik deel dit boek in onder leesniveau 2, verkennend/ontdekkend lezen

Leerlingkenmerken:
leest om eigen wereld te verkennen
is (redelijk) gemotiveerd om boeken te lezen, wil wel eens een ander genre proberen
is nieuwsgierig naar jongeren die al wat ouder zijn
kan zich verplaatsen in verschillende situaties en personages

Boekkenmerken
gevarieerd taalgebruik, soms lange zinnen
redelijk eenvoudige opbouw; wisselingen (tijd, perspectief, plaats) zijn soms niet duidelijk - aangegeven
haalt lezer uit zijn direct herkenbare wereld, verlegt grenzen
naast actie en drama ook psychologische spanning
hoofdpersoon is fase verder in zijn leven dan de leerling
personages en relaties maken duidelijke ontwikkeling door
________________________________________
Doelen
verkennend/ontdekkend leren lezen
kennis over zichzelf en de eigen leefwereld verbreden door te lezen
bron: http://www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-12-tm-15-jaar/home/leesn...

Auteur
Gideon Samson, geboren in Den Haag in 1985 groeide op als oudste zoon en jongste kind. Net als zijn twee zussen ging hij naar een montessoribasisschool en daar kreeg hij alle vrijheid om te schrijven.

Na de montessorischool ging hij naar het gymnasium. Als redacteur van de schoolkrant was er opeens een echt publiek voor zijn verhalen. In Amsterdam heeft hij Nederlands gestudeerd, maar maakte de studie niet af. Hij ging achter de computer zitten en begon te schrijven. Hij schreef Niks zeggen!, dat werd beloond met een Vlag en Wimpel.

In maart 2009 volgde zijn tweede boek Ziek, dat werd bekroond met de Zilveren Griffel. Met deze bekroning werd hij de jongste winnaar van een Zilveren Griffel ooit.

In september 2010 verscheen Met je hoofd boven water, dat werd voorgedragen voor de IBBY Honour List.

In november 2012 verscheen Zwarte zwaan, bekroond met de Zilveren Griffel en genomineerd voor de Gouden Lijst.

Twee jaar later verscheen het Slash-boek Overspoeld, dat in samenwerking met Julius 't Hart tot stand kwam en werd bekroond met de Gouden Lijst. ( )

Vreemd, maar aangrijpend verhaal. ( )