Christiaan Weijts

Een hele tijd geleden werkte ik enkele jaren in de uitgeverswereld. Ik weet dus hoe moeilijk dat vak is, vooral de delicate omgang met de auteurs. De technologie mag dan enorm geëvolueerd zijn, de evenwichtskunst om auteurs te begeleiden, te respecteren in hun eigenheid en tegelijk duidelijk te maken of wat ze geschreven hebben werkt of niet, dat is en blijft wellicht aartsmoeilijk. En dat wordt natuurlijk des te moeilijker als de betrokken auteurs al verschillende werken gepubliceerd hebben en een zekere naam verworven hebben. Ik vermoed dat deze problematiek heeft gespeeld bij de publicatie van dit boek. Dit is er zo eentje waar de auteur blijkbaar zijn gang is kunnen gaan, niet gehinderd door de begeleiding van een nochtans erg gerespecteerde uitgeverij in het Nederlandse taalgebied. En dan krijg je een extravagant boek dat bij de lezers ofwel laaiend enthousiasme opwekt, of felle weerstand.

Weijts toont absoluut dat hij wat in zijn mars heeft: de compositie van dit boek is ingenieus, de manier waarop hij over muziek schrijft is boeiend en prikkelend en de filosofisch getinte passages zijn soms wel echt indrukwekkend. Weijts laat in dit boek drie personages met elkaar interageren, in wat brieven of dagboeknotities lijken te zijn, al is dat niet altijd duidelijk. De verwijzingen naar de kwartetstructuur zijn legio: één van de personages is lid van een strijkkwartet, een ander is een eertijds wereldberoemd componist, de structuur van het boek bestaat uit 4 delen en volgt het ritme van één van de kwartetten van de Tsjechische componist Janacek (die geregeld ook ter sprake komt). Door een intrigerend spel van schijn en werkelijkheid is de lezer zelf trouwens in zekere zin naast de 3 hoofdpersonages ook betrokken partij, dus ook weer een kwartet.

Ik geef maar aan dat Weijts niet zomaar banale roman heeft geschreven. Er zit zelfs een gelaagdheid in en een stilistische en filosofische bravoure die me geregeld aan Harry Mulisch deed denken. Naast dat spel van schijn en werkelijkheid zijn bijvoorbeeld de voortdurende mijmeringen van de personages over het benaderen van de werkelijkheid (is die gewoon wat ze is, of zit er een essentie onder die te vatten is?), over schoonheid en vooral over wat muziek precies is, best wel de moeite. Een klein fragment: “Soms zijn er momenten van extreme helderheid waarin ik inzie en zeker meen te weten dat alle esthetiek niets anders is dan een artificieel weefsel dat we over de dingen draperen, zonder dat zij erdoor veranderen, zonder dat zij iets anders worden dan ze altijd al waren en altijd zullen zijn: wat pogingen tot organisch bestaan, voortwoekerende, krioelende, uitdijende en pulserende organismen en objecten, maar ze hebben geen waarde, geen doel, nut of ziel; al die samenklonterende moleculen, dat wervelen en dat sterven, het heeft geen schoonheid, niets magisch, niets van zichzelf, en daarmee is ook de muziek, de kunst, een onzinnig bijproduct van onze misvormde waarneming. De kunsten zijn franjes op het illusoire, over de dingen gedrapeerde kleed, en wie er één keer onder heeft gekeken, vergaat elk enthousiasme om door te blijven musiceren, om door te spelen.”

Maar, je voelt me al komen, er zit aan dit vuurwerk wel een flinke keerzijde. De drie personages van deze roman zijn naar mijn aanvoelen iets te doorzichtige archetypes: Camiel staat voor het apollinische type, het mannetje dat krampachtig de werkelijkheid probeert te doordringen en beheersen; Nadège is de oerkracht, de dionysische benadering die in de werkelijkheid zelf gaat staan; en Pablo de verzuurde rationalist die niet eens meer probeert vat te krijgen op de werkelijkheid. De hele intrige komt bij wijlen erg artificieel over, verschillende nevensporen hadden gerust geschrapt kunnen worden (de hele Titanic-pastiche bijvoorbeeld), en de uiteindelijke afloop is een echte sof (zelfs terreurorganisatie IS wordt erbij gesleurd). De filosofische thema’s buitelen op de duur ook over elkaar en komen daardoor niet echt uit de verf. De soms erg muziek-technische insteek is niet helemaal een beletsel om van het verhaal te genieten, maar het is wel een drempel waar je overheen moet. En tenslotte had ik een onaangenaam gevoel bij de evolutie van het Nadège-personage dat in het eerste deel nog wel intrigeert door een mysterieuze gelaagdheid, maar daarna verwordt tot een seks-speeltje dat tussendoor wat meisjesachtige dagboeknotities debiteert; we krijgen haar natuurlijk te zien door de ogen van Camiel, maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat hier een lichte vorm van seksisme speelt.
Kortom, Weijts toont absoluut dat hij geen doordeweekse schrijver is, maar zijn uitgever had hem beter doen inzien dat in dit geval minder zeker meer geweest zou zijn.… (mais)

Het eerste gedeelte van deze roman is werkelijk fantastisch mooi: goed geschreven, onderhoudend, kortom veel belovend. Het tweede gedeelte is helaas storend zwak. Het verhaal van de droge Citroen en de natte Fee herhaalt zich continue. Het is te lang, het verhaal brengt te weinig voor zoveel pagina's. Desondanks zitten er mooie stukken in die opzichzelfstaand gelezen kunnen worden. Maar het maakt de roman niet vloeiend. Dat geldt ook voor het laatste hoofdstuk Voetnoot, daar schuurt de repeterende cliffhanger "je hebt het dus nog niet gehoord" de vertelling stroef.
Er had meer ingezeten, maar soms zit dikdoenerij, zoals Weijts het Schaaf laat zeggen, de eruditie van de schrijver in de weg.… (mais)

Een wat lastig te peilen boek. Bij vlagen is het enorm boeiend, kan je lekker doorlezen. Maar er staan ook (naar mijn idee te) uitgebreide beschrijvingen in en bespiegelingen. Twee verhaallijnen: over de jaren negentig en een eerste verliefdheid op een alternatief meisje, Isa, en het verhaal over het ontwerp van een monument op de plaats waar een aanslag is geweest in een parkeergarage in Den Haag. Op zijn minst is dit een mooi tijdsbeeld, maar zeker ook een goed verhaal, al boeit het niet altijd.… (mais)