Jacek Kuron

"Dojrzewanie to czas, kiedy krystalizują się postawy, rodzą koncepcje, zarysowuje praktyka. Dla Jacka Kuronia takim okresem dojrzewania – do anty systemowej opozycji – były lata 60. To wtedy powstał, napisany wspólnie z Karolem Modzelewskim, słynny List otwarty do partii. Wnikliwa diagnoza rzeczywistości PRL-u i ideowy manifest niezależnej lewicy. Tekst o potencjale politycznego dynamitu, który uruchomił antagonizm między wierną dotąd partii inteligencją i władzą. Tekst, który w środowiskach studenckich stał się zapalnikiem oporu. Jego utopijny ładunek, choć wyrażony w języku panującego reżimu, zapewnił autorom trwałe miejsce w historii europejskich ruchów radykalnych. Notatki więzienne to niepublikowany wcześniej zapis wyjaśnień, jakie Jacek Kuroń złożył podczas swojego drugiego procesu w grudniu 1968 roku. Pisane w więziennej celi zapiski przybliżają okoliczności powstania Listu. Przedstawiają cele i aspiracje środowiska Kuronia, są też refleksją nad istotą wypadków marcowych. Więcej jednak niż o samym PRL-u mówią o wartościach lewicy: świat trzeba opisać po to, by go zmienić. Petycja i wiec stwarzały niebezpieczny dla władzy precedens wyprowadzony wprost z konstytucyjnie zagwarantowanych praw obywatelskich. To, że z praw tych skorzystali właśnie studenci, jest zrozumiałe o tyle, że wyższe uczelnie do marca 1968 roku stanowiły pewną lukę w totalitarnej organizacji społeczeństwa. Ten precedens miał miejsce w o tyle trudnym dla władzy okresie, że właśnie należało narzucić klasie robotniczej program ekonomiczny największego w dwudziestopięcioleciu wysiłku inwestycyjnego połączonego ze stagnacją czy nawet spadkiem stopy życiowej. Należało więc stłumić ruch studencki, żeby nie trzeba było tłumić ruchu klasy robotniczej. Jacek Kuroń, „Notatki więzienne”"… (mais)