Michèle Desbordes (1940–2006)

Conocemos a Camille Claudel, sobre todo, como la amante del también escultor Auguste Rodin. Desde siempre, el papel de las mujeres que intentaron desarrollar su trabajo cerca de hombres de gran proyección ha sido secundario, ha sido una sombra. De este modo es como la autora de esta extraordinaria novela, Michèle Desbordes, intenta rescatar a Camille de su fantasmal condición. Recrea con una poética libre de sentimentalismos la historia de la joven Camille, una sombra en la vida de todos, una extravagante, una exaltada, arrebatada por la vida, por el arte y por el amor que no consiguió nunca ser visible para quienes la conocieron. Un fantasma delicado, bellísimo, sutil, cuya potencia emocional la apartó enseguida de las convencionales sensibilidades que la rodeaban. Ni su familia, ni su querido hermano, ni su amante, ni su entorno… nadie consiguió «verla», nadie supo entenderla; nadie, podemos concluir, estuvo a la altura de sus circunstancias. Encerrada, para librarse de su incómoda tristeza, en un manicomio durante décadas, Camille Claudel ha sido una de las grandes preteridas del mundo del arte. Por suerte, este libro no vuelve a narrar sólo la consabida historia del tormentoso amor, sino que indaga, literaria y emocionalmente, en los interiores del alma femenina, de un alma arrastrada por la belleza, de un alma despojada de toda esperanza y aun así llena de esperanza. Pasado y presente se mezclan, con una prosa portentosa y unas descripciones bellísimas, en esta novela que cuenta también una época (finales del siglo xix y comienzos del xx) y una vida de manera ejemplar. No es la enfermedad de Camille, esa locura de amor, ni el estudio del entorno familiar, lo que interesan a Desbordes, sino lo que no había sido dicho hasta ahora… No hay anécdota o juicio en su novela. Con esta historia ferviente, el lenguaje alcanza la excelencia para contarnos la tragedia «serena» de habitar los límites de uno mismo. No cabe decirlo de otro modo: un libro poderoso.… (mais)

Lees het meer als een lang aangehouden elegie met bezwerende kanten. Dat er iets geestelijks ontstaat tussen Leonardo en de huishoudster, en dat ook Da Vinci's gezellen zich het hoofd zouden buigen over 'die vrouw', betwijfel ik en wordt niet overtuigend opgeroepen. Maar knap is die elegische toon van 'alles gaat voorbij / is vergeefs' (Da Vinci's fresco's die bij zijn leven al wegrotten). Ook knap is dat het beeld van de huishoudster gaten blijft vertonen en zin geen eendimensionaal karakter is. Ze is boos, rancuneus (zoals ik het begrijp: jaloers op zich prostituerende vrouwen, 'die wel hun genot pakken'), maar ook misvormd door slechte behandeling. Haar laatste verzoek vind ik daarvan getuigen. Verder stelt de schrijfster plompverloren (en ook niet uitgewerkt) een bekend thema aan de orde: najagen van grootse dromen, roem, het maken van esthetische producten tegenover zorg (voor een zoon met een handicap). Alsof het eerste het tweede ontkent, met het tweede nooit roem valt te behalen.… (mais)

Mijn moeder in het verpleeghuis voorgelezen in de periode maart-april, dus wat verbrokkelde leeswijze. Stijl zal vast die van de Noueveau Roman zijn, bazel ik. Hij is in elk geval soms irritant. Lange zinnen met veel komma's. Binnen zo'n zin gaat een beschrijving van het uitzicht zonder aankondiging over in een herinnering. Ook wisselt binnen een zin het personage, gaan we van de ene hoofdpersoon - Da Vinci, soms samengevoegd met zijn leerlingen tot 'de Italianen'- naar de andere: zijn huishoudelijke hulp.

Het boek kondigt een verzoek van de huishoudster aan, door de titel en tekst op de achterflap. Dat verzoek valt reuze mee/tegen.

Het boek is een pleidooi voor alle onaanzienlijken zoals deze vrouw. Het heeft trekken van de 19e-eeuwse en vroeg 20-eeuwse ophemeling van de arbeider, niet geschoold maar met het hart op de goede plek. Een keer haalt de vrouw uit, ze kan zich niet inhouden. Dan klinkt een protest tegen de manier waarop vrouwen behandeld worden.

Omdat Da Vinci en de vrouw beide (bijna) dood gaan - dit wordt vermeld, het gaat om de laatste twee levensjaren van Da Vinci, in ballingschap in Frankrijk - wacht je op de onvermijdelijke bespiegelingen over de waarde/zin van het leven. Die zijn mager. Veel 'stil spel', betekenisvol zwijgen.

Gezien de toestand van mijn moeder - 80, levensavond - paste de terugbliksfeer wel, maakt het ongemerkt deel uit van mijn - of ons gezamenlijk - voorbereiden op het komende einde. Wanneer ik het alleen gelezen zou hebben, denk ik dat ik het boek te dun gevonden zou hebben.… (mais)

Once you get past the quite awful punctuation (a fault in the translator, one assumes, rather than the author), this really is a very beautiful little book. It is a simple story, possessed of the same quiet dignity as its two main protagonists – the maid and the elderly Leonardo Da Vinci. He is in France supervising the work of some of his pupils. Not a great deal happens. He helps his pupils, she cleans the house and prepares meals. Her son visits for a month, a donkey dies, she goes to her village for her son’s funeral. But mainly they spend their time in quiet contemplation of each other. Watching and waiting, both aware of age, its implications and their comparative closeness to the hereafter. Skillfully, Michele Desbordes draws you in, and builds up the tension by virtue of the anticipation of the maid’s request of the title. Yet, when it happens, it is unexpected and surprising. All of this is framed by wonderfully descriptive narrative, compellingly written. You will want to read this book again and again.… (mais)