Jo van Ammers-Küller (1884–1966)

Van internet

In 1940 putte de schrijfster Jo van Ammers-Küller uit de memoires van Versfelt voor een roman over haar.
Elselina Versfelt werd geboren als enige dochter en jongste van zeven kinderen. Haar vader was sedert 1760 predikant in Lith, een dorp in het oosten van Brabant. Na zijn overlijden in 1781 verhuisde zijn weduwe met haar kinderen naar Amsterdam. Daar trouwde Elselina vijftien jaar oud, maar voorgevend zeventien te zijn in de Nieuwe Kerk met Jan Ringeling Claasz. Deze handelde als koopman waarschijnlijk op de Oost en de West. Het echtpaar kreeg twee kinderen.
Voor Elselina Versfelt begon in 1795 een rusteloos bestaan. In 1796-1797 reisde zij onderweg voor het gemak in mannenkleren mee met generaal Moreau en zijn leger tijdens diens offensief in Zuid-Duitsland. In 1797-1798 woonde zij enige tijd met hem samen in Parijs (Passy). Toen haar minnaar in september 1798 tot inspecteur-generaal van het Franse leger in Italië werd benoemd, volgde zij hem naar Milaan. Daar heette zij Madame Moreau. Terug in Frankrijk vestigde zij zich in 1799 onder die naam in Chaillot bij Parijs, waar zij verkeerde in kringen van de beau monde. Vooral in deze tijd leerde zij veel van de belangrijke personen kennen over wie ze later zou schrijven. Eind 1799 kwam er een eind aan haar relatie met Moreau, waarschijnlijk omdat hij huwelijksplannen had: in november 1800 trouwde hij, maar niet met Versfelt.
Voor veel van Versfelts belevenissen in daaropvolgende jaren zijn haar eigen memoires de enige bron. Zo zou zij vanaf ongeveer 1800 een verhouding hebben gehad met Michel Ney, een van Napoleons bekendste generaals. Zij reisde echter niet in zijn gezelschap, maar volgde hem op zijn veldtochten. Het feit dat Neys kleinzoon, Napoléon Ney, in 1895 in zijn voorwoord bij een verkorte en bewerkte heruitgave van Versfelts memoires zeer lovend over haar spreekt, komt nog het dichtst bij een bevestiging van een mogelijke verhouding.
Ook na de terugtocht van Napoleons legers uit Rusland bleef Versfelt Ney achterna reizen. Zij beschrijft hoe hij met enkele anderen begin 1814 probeerde Napoleon tot aftreden te dwingen ten gunste van de Bourbons, maar in 1815 weer de kant van Napoleon koos. Dat alles had hij gedaan, meende Versfelt, om een burgeroorlog te voorkomen. Het proces wegens landverraad tegen Ney na de tweede terugkeer van de Bourbons (de Restauratie) en zijn executie op 7 december 1815 vormden het grote drama van haar memoires.… (mais)